غربالگری سه ماهه سوم بارداری

غربالگری سه ماهه سوم بارداری

آیا می دانید، غربالگری سه ماهه سوم بارداری، در تعیین نوع زایمان نقش بسزایی دارد؟

با مطالعه ی این مقاله ، از مزایای غربالگری سه ماهه سوم بارداری مطلع شوید.

 

اگر غربالگری سه ماهه اول و غربالگری سه ماهه دوم بارداری (تست غربالگری 3 گانه NT و تست های آزمایشگاهی و…)، طبیعی باشند و اطلاعات کافی در اختیار متخصص زنان قرار دهد ، ضرورتی به انجام غربالگری  سه ماهه سوم  بارداری نمی باشد. هرچند پزشک متخصص ، برای بررسی روند پیشرفت حاملگی، تعیین وضعیت قرارگیری جنین، رشد و وضعیت کلی آن، به طور معمول انجام سونوگرافی را بعداز، 30 امین هفته از بارداری، ، تجویز می کند.

با این حال عواملی سبب می شود، غربالگری سه ماهه سوم بارداری، زیر نظر متخصص زنان و زایمان ، صورت پذیرد.

اهداف انجام سونوگرافی غربالگری در سه ماهه سوم بارداری

1. بررسی وضعیت رشد جنین

این علت شایع، معمولا برای بررسی و کنترل، نرمال بودن رشد جنین، صورت می پذیرد. (تشخیص اندازه ی جنین و رشد آن نسبت  به سن جنین). رشد جنین در این غربالگری، توسط پارامترهایی نظیر، اندازه ی دور سر، دور شکم جنین بررسی می شود. اگر رشد جنین نرمال باشد به احتمال زیاد، بچه ای با وزن متوسط متولد می شود.(انجام سونوگرافی های سریالی “دوهفته یک بار” بنا به صلاح و تجویز پزشک ، شمای بهتری از نحوه ی رشد جنین، در اختیار پزشک می گذارد.)

• اگر حجم مایع پوشاننده ی جنین، کم شود، گاها جنین به عقب افتادگی رشد داخل رحمی ، مبتلا می گردد. در این مورد معمولا پزشک به منظور انجام بررسی های بیشتر، درخواست سونوگرافی (به خصوص سونوگرافی کالرداپلر) می کند. زیرا جنین به طور مستقیم مواد غذایی مورد نیاز خود را، از طریق جریان خون جفت ، کسب می کند.
• کاهش رشد داخل رحمی، معمولا دارای دو منشا مادری و یا جنینی، است. اگر منشا مادری باشد، وضعیت شریان های رحمی مادر که جریان خون در جفت را تامین می کند، بررسی شود.(سونوگرافی کالرداپلر به همین منظور انجام می گردد.) اگر بررسی شریان های رحمی نرمال بود، باید دنبال علل جنینی در عقب افتادگی رشد، گشت. ارتباط جنین با جفت ( کسب موادغذایی از آن و برگشت مواد زاید به آن) از طریق بند ناف که حاوی دو شریان و یک ورید می باشد، صورت می گیرد.
• اگر فرد باردار مبتلا به فشار خون بالا باشد، توصیه می شود سونوگرافی پیگیری و کالپردالر بطور منظم به منظور بررسی وضعیت رشد جنین انجام شود. زیرا فشار بالا در خون، روی جریان خونی که به جنین می رسد، و همچنین میزان رشد جنین، تاثیر می گذارد.

2. تعیین موقعیت جفت

معمولا جفت در هفته های 34-32 امین از بارداری، به سمت بالا حرکت می کند و از دهانه ی رحم فاصله می گیرد. با این حال اگر موقعیت جفت در این دوران پایین باشد، معمولا از طریق سونوگرافی واژینال، مقدار نزدیکی جفت به دهانه رحم، را می توان تشخیص داد. اگر جفت به دهانه ی رحم نزدیک باشد (اصطلاحا به آن، جفت سر راهی اطلاق می شود)، امکان زایمان طبیعی در این حالت، توسط مادر وجود ندارد. “پایین بودن جفت در انتهای دوران بارداری، چندان شایع نیست.”

 

3. تعیین وضعیت قرارگیری جنین

نحوه ی قرار گیری جنین در سه ماهه سوم (انتهایی) بارداری به منظور تشخیص نوع زایمان (زایمان سزارین یا زایمان طبیعی) حائز اهمیت می باشد. نحوه ی قرار گیری جنین معمولا به سه صورت، سفالیک (سر به سمت داخل لگن متمایل است) ، صورت  وعرضی می باشد. چرخیدن جنین بطور معمول بین هفته ی 20 ام تا 28 ام از بارداری، صورت می گیرد. چرخیدن بعداز هفته ی 28 ام بارداری، به دلیل سنگین بودن جنین، دشوار ی باشد. اما امکان چرخش جنین در این دوره نیز وجود دارد که تاثیر مهمی در نوع زایمان می گذارد.

4. تست بیوفیزیکال (سلامت جنین)

اگر در سه ماهه انتهایی بارداری، حرکات جنین شما کاهش پیدا کند، به منظور اطمینان بیشتر تست سلامت جنین انجام می شود. به منظور دستیابی به نتایج دقیق ، انجام این تست از هفته ی 30ام به بعد، انجام می گیرد.

این تست دارای 5 پارامتر مهم می باشد که در سلامت جنین نقش مهمی دارند.

1. حرکات تنفسی جنین
2. حرکات خود جنین
3. توان و قدرت عضلانی جنین
4. حجم مایع آمنیوتیک
5. تست بدون استرس

به طور معمول، 4 مورد ابتدایی در مراکز سونوگرافی ، بررسی می شود و نتیجه ی حاصل از آن ها را با مورد 5ام (تست بدون استرس)، تلفیق می کنند.

5. بررسی حجم مایع آمنیوتیک کیسه ی جنینی

غربالگری سلامت جنین

بسیاری از مادران  در اواسط حاملگی، غربالگری  سونوگرافی انجام می دهند  . این غربالگری را غربالگری  آنومالی  جنینی  می نامند  که به معنی  جستجو درباره  مشکلات عمده  در آناتومی  کودک  می باشد .  این سونوگرافی شکمی  زمانی انجام می شود  که حداقل  مثانتان پر باشد  . بعضی از پرسنل  از شما می خواهد  که ۳۶ اونس  مایع را قبل  از آن بنوشید  . برای اکثر زنان باردار، این مسئله دردناک  است و سایرین  دردی  را از مثانه  پر تجربه نمی کنند .

اگر جز  افرادی هستید  که از پر بودن  مثانه ناراحت  می شوید،  تحمل کنید  چون معاینه  سریعی است و زمانی  طولانی لازم ندارد .

مایع موجود  در مثانه،  به تکنسین  کمک می کند  که بهتر  فرزندتان  را ببینید . زمانی  که مایع  نیست،  به شما اجازه  می دهند  که مثانه  را خالی  کنید .

روش کار در غربالگری سونوگرافی

در زمان  سونوگرافی ،  روی یک  میز دراز  می کشید  و سونوگرافی کننده ، مبدل  را روی  شکمتان  به حرکت در می آورد . تصاویر  فرزندتان  روی صفحه،  نمایش داده می شود .

سونوگرافی کننده  موارد زیر را بررسی می کند و لازم است تا نتیجه را برای متخصص زنان ارسال کند:

• دور سر
• ضربان قلب
• طول ران
• سیستم های عضوی مهم
• اطلاعات جفت
• ناهنجاری های عمده
• جایگاه جنین
• جنسیت فرزند

اواسط  حاملگی برای  سونوگرافی  انتخاب می شود  چون در این مرحله  می توان بسیاری از  اندام ها  را در معاینه  سونوگرافی دید . رحم هنوز  شلوغ نشده  و می توان  راحت تر  مشکلات را بررسی  نمود .  متخصص زنان معمولا برای غربالگری جنین ، یک مرکز را به مادر پیشنهاد می دهد .

هزینه غربالگری جنین

اگر بیمه هزینه سونوگرافی را پرداخت نکند،  بدیهی است  که خودتان  باید پرداخت کنید .  اگر قصد دارید  که  هزینه سونوگرافی غربالگری سه ماه سوم جنین را خودتان پرداخت کنید،  مطمئن شوید  که مرکزی که سونوگرافی  را انجام می دهید ، برای  این کار احداث شده است  . بعضی از زوج ها  وسوسه  می شوند که  سونوگرافی ارزان  تر  و با کیفیتی کمتر  را توسط تکنسین  هایی که آموزش  دیده  نیستند،  انجام دهند .  به زوج ها توصیه می شود که  ممکن است سونوگرافی  مسئله غیر طبیعی  را نشان  دهد .  مواردی وجود داشته  که در سونوگرافی اول،  مشکل وجود داشته  ولی در سونوگرافی  بعدی،  مشکلی مشاهده نشده است .

حتی در صورتی که  قبل از این  سونوگرافی غربالگری انجام داده اید،  انجام  آن برای  دیدن فرزندتان  لذت بخش خواهد  بود .  اگر سونوگرافی  کننده  هر چه را  که می بینید ، توضیح  می دهد،  متعجب نشوید . این کاری است  که آن ها انجام می دهد  و خوشحال می شوند  که به شما نشان دهند  که دنبال چه چیزی هستند  و چه چیزی  در صفحه نمایش  داده می شود .

ویژگی های غربالگری بارداری:

• مادران باید بدانند که این آزمایشات تشخیص نیست و تنها نمایان گر پرخطر یا کم خطر بودن مادر می باشند.
• آزمایشات غربالگری نوع زایمان اعم از زایمان سزارین یا زایمان طبیعی را تعیین نمی کنند.
• این آزمایشات تضمینی نمی کنند که جنین سالم و طبیعی متولد شود. چرا که بعضی نواقص مادرزادی از رسته غربالگری منفک هستند. مشکلاتی چون شکاف کام و . . .
• چنانچه مسئله غیرطبیعی در آزمایشات مشاهده شد، انجام تست های دیگری چون آمینوسنتز لازم است تا تشخیص قطعی صادر شود.

چه کسانی مبادرت به انجام این آزمایش می کنند؟

تجارب پزشکی نشان داده در خانواده هایی که هیچگونه سابقه نواقص مادرزادی و سندرمی نداشته اند هم امکان تولدهای پرخطر به میزان زیاد وجود داشته بنابراین طبق نظر پزشک متخصص زنان لازم است تمامی زنان باردار در هر سنی که هستند اقدام به انجام آزمایشات غربالگری نمایند.

غربالگری مرحله اول:

این آزمایش با  نام های دیگری چون : دبل مارکر، و غربالگری سه ماهه اول نیز شناخته می شود. و زمان آن بین ابتدای هفته یازدهم تا هفته آخر ففته سیزدهم بارداری است. این تست ها، خطر ابتلای جنین به سندرم داون، سندرم پاتو، و سندرم ادواردز را ارزیابی می کند.

تست های غربالگری مرحله اول حاوی آزمایش خون ، سونوگرافی قطر پشت گردن جنین با نام ان – تی و سونوی استخوان بینی یا ان – بی است.

طی آزمایش خون گرفته شده ، هورمون های Free – B- HCG  و PAPP-A  اندازه گیری شده و همانند سایر آزمایشات خونی صورت می پذیرد؛ در این آزمایش لازم نیست مادر ناشتا باشد و در هر زمان از روز قابل انجام است.

و سونوگرافی ان – تی نیز مانند سایر سونوگرافی ها انجام می شود و از روی شکم وضعیت جنین بررسی می گردد . این روش توسط سونوگرافیست ماهری قابل انجام است این فرد باید گواهینامه سونوگرافی ان – تی را  داشته باشد چرا که بروز جزیی ترین خطا در نتیجه ان – تی نتایج غربالگری را به کل تغییر خواهد داد. در این سونو گرافی عدد ان – تی یا قطر پشت گردن جنین اندازه گیری می شود که در مورد جنین های مبتلا به سندرم داون این عدد تمایل به افزایش دارد. حتی ارزیابی استخوان بینی علایم مفیدی را در اختیار پزشک متخصص زنان می گذارد ولی دیده نشدن آن نیازی به مراجعه مجدد ندارد.

چنانچه نتایج آزمایش نرمال بود ولی عدد ان – تی بیش از حالت عادی به نظر رسید، نیاز به انجام آزمایشات دقیق تری مانند آمینوسنتز است.

کلیه مادران باردار در هر رده سنی اگر عدد ان – تی بالای سه و نیم داشتند لازم است در هفته ۱۸ الی ۲۰ برای اکوی قلب جنین به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایند.

غربالگری مرحله دوم (کوآدر مارکر )

در طی آزمایشات غربالگری مرحله دوم یا سه ماهه دوم بارداری ، چهار مارکر ارزیابی و سنجش می شوند . این مارکرها شامل : استریول- (UE3) اینهیبین آ  HCG  – آلفا فیتو پروتئین می باشند.

چنانچه در آزمایشات غربالگری مرحله دوم مارکر اینهیبین آ ارزیابی و اندازه گیری نشود، این آزمایش تریپل مارکر خوانده می شود.

زمان انجام آزمایشات غربالگری مرحله دوم از ابتدای هفته چهاردهم بارداری شروع شده و تا آخر هفته بیست و دوم ادامه می یابد در میان این بازه زمانی می توان برای انجام آزمایشات نامبرده به پزشک متخصص زنان مراجعه نمود. ولی لازم به ذکر است که مناسب ترین زمان برای انجام این سری آزمایشات بین هفته پانزدهم تا شانزدهم بارداری است.

برای آزمایش غربالگری مرحله دوم می توان در هر ساعتی از روز اقدام نموده و نیازی به ناشتا بودن مادر نیست.

آزمایش غربالگری به هیچ عنوان تشخیصی برای انتخاب نوع زایمان اعم از زایمان طبیعی و زایمان سزارین نیست.

غربالگری مرحله دوم چه عواملی را بررسی می نماید؟

در این بررسی ها به غیر از ارزیابی دوباره سندرم های پاتو، داون و ادواردز عوامل دیگری نیز مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرند عامل مهمی چون نقایص لوله عصبی از این دسته است.

نتایج غربالگی سه ماهه دوم :

پس از انجام آزمایشات و بررسی جواب های به دست آمده ، مادر باردار در یکی از دسته بندی های نامبرده جای می گیرد.

– پرخطر (اسکرین مثبت) : چنانچه خطر مبتلا بودن مادر بیش از ۱:۲۵۰ بوده ، پس از بررسی سن جنین دستور انجام مشاوره های پزشکی و تست آمینوسنتز صادر می شود. اگر سن ثبت شده در نتایج آزمایش با سن جنین بیشتر از یک هفته تفاوت داشت ، مادر به منظور سنجش و محاسبه دوباره خطر به آزمایشگاه معرفی می شود. لازم به ذکر است که چنانچه سن جنین با توجه به اولین روز آخرین قاعدگی محاسبه شده باشد ، انجام سونوگرافی تاییدیه سن جنین قبل از آمینوسنتز لازم و ضروری است .

چنانچه نتیجه آمینوسنتز طبیعی باشد این مادران باید از حیث عوارض ناشایست بارداری در دسته پرخطر جای گیرند و برای مراقبت های بیشتر بارداری انتخاب شوند. این مراقبت ها شامل : آنومالی اسکن طی هفته های هجدهم تا بیستم ، بررسی ترشحات واژن ، سونوی هفته بیست و چهارم بارداری ، سنجش میزان فشار خون، ارزیابی پروتئین ادرار و  . . .

– ریسک متوسط : چنانچه خطر سندرم داون بین۱:۲۵۰ الی ۱:۴۰۰ بود لازم است در هفته هجدهم تا بیستم سونوگرافی تفصیلی انجام شود و نیز مشاهده میزان غیرعادی مارکرهایی چون : AFP ، HCG، Inhibin A و uE3 نشان دهنده عوارض نامساعد بارداری خواهد بود و لازم است مراقبت های نامبرده در دوران بارداری بیشتر شوند.

– ریسک کم (اسکرین منفی): در این مورد ریسک موجود از ۱:۴۰۰ کمتر بوده که در چنین حالتی غربالگری سندرم داون تمام می شود.

– گروه اسکرین منفی (low risk): ریسک به دست آمده از ۱:۴۰۰ کمتر است. در این صورت غربالگری سندرم داون پایان می‌پذیرد.

با توجه به اطلاعات فوق مراجعه مادران باردار برای سونوگرافی مرحله دوم در بین هفته هجدهم تا بیستم بسیار کمک کننده می باشد.