هیسترکتومی عملی است که از آن برای برداشتن رحم استفاده می کتند. رحم ممکن است به دلایل مختلفی برداشته شود. هیسترکتومی می تواند برای درمان دردهای مزمن و همچنینی درمان عفونت ها و سرطان ها استفاده می شود.
بسته به نوع بیماری، ممکن است کل و یا بخشی از رحم برداشته شود. با استفاده از این جراحی پزشک می تواند لوله های رحمی و همچنین تخمدان ها را که استروژن و دیگر هورمون ها را تولید می کند را خارج نماید. لوله های رحمی نیز مسئول انتقال تخمک از تخمدان به رحم هستند. اگر می خواهید بیش تر با این جراحی آشنا شوید، با ما همراه باشید.
به چه عللی باید جراحی هیسترکتومی انجام شود؟
زنان در طول زندگی خود ممکن است بنا به دلایل متعددی از جمله:
- فیبروم رحمی (در صورتی که منجر به خونریزی و عوارض جانبی برای فرد شود)
- پرولاپس رحم (تغییر موضع نرمال رحم در کانال واژن)
- سرطان رحم
- سرطان تخمدان
- بیماری آندومتریوز
- درد مزمن لگن
- آدنومیوز
- خونریزی غیرطبیعی رحم و…
نیاز به جراحی هیسترکتومی یا همان برداشتن رحم، پیدا کند.
انواع هیسترکتومی
انواع هیسترکتومی یا همان جراحی برداشتن رحم عبارت است از :
- هیسترکتومی نوع I، هیسترکتومی ساده یا خارج فاشیایی است. در مبتلایان به مرحله Ia1 بدون تهاجم به فضای لنفی عروقی که تمایلی به باروری ندارند انجام می شود. در این مرحله نیازی به لنفادنکتومی نیست.
- هیسترکتومی نوع II، شامل عمل لنفادنکتومی لگنی و خارج کردن رباط های کاردینال و یوتروساکرال و یک سوم فوقانی واژن است.
هیسترکتومی رادیکال اصلاح شده؛ خارج کردن نیمه داخلی رباط های کاردینال و یوتروساکرال است.
- هیسترکتومی نوع III، (هیسترکتومی رادیکال) شامل دیسکسیون گره های لنفاوی لگنی، همراه با خارج کردن قسمت اعظم رباط های یوتروساکرال و کاردینال و یک سوم فوقانی واژن است.
- هیسترکتومی رادیکال گسترش یافته نوع IV شامل خارج کردن بافت های اطراف حالب، شریان مثانه ای فوقانی و سه چهارم واژن است.
- هیسترکتومی رادیکال گسترش یافته نوع V، شامل برداشت قسمت هایی از حالب در بخش دیستال و مثانه علاوه بر موارد فوق است.
هیسترکتومی رادیکال اصلاح شده (نوع II) از نظر موارد زیر با هیسترکتومی رادیکال (نوع III) تفاوت دارد:
- شریان رحمی در سطح حالب قطع می شود و شاخه ی حالبی آن حفظ می شود.
- رباط کاردینال در خط وسط و در مجاورت محل دیسکسیون حالب قطع می شود و نه در مجاورت دیواره ی طرفی لگن.
- فقط رباط مثانه ای – رحمی قدامی قطع می شود و نه خلفی.
- قسمت کمتری از واژن برداشته می شود.
لازم به ذکر است لاپاراسکوپی نیز یکی از تکنیک های نوین برای برداشتن رحم می باشد.
شایان ذکر است، با مراجعه به جراح زنان شرایط رحمی شما مورد بررسی های پزشکی قرار می گیرد و پزشک بهترین روش جراحی هیسترکتومی یا همان برداشتن رحم را انتخاب می نماید.
لنفادنکتومی
در زمان لنفادنکتومی مشاهده و لمس غدد لنفاوی لگنی و پاراآئورتی الزامی است. لنف نودهای مشکوک برداشته و به فروزن سکشن ارسال می شوند.
دیسکسیون مثانه
جدا کردن مثانه از بخش قدامی سرویکس و واژن است.
دیسکسیون شریان رحمی
جدا کردن شریان رحمی از شریان مثانه ای فوقانی است.
دیسکسیون حالب
جدا کردن حالب از چین داخلی صفاقی در سطح لیگامان یوتروساکرال است.
دیسکسیون خلفی
آزاد کردن رکتوم از لیگامان یوتروساکرال است.
عوارض هیسترکتومی رادیکال
الف- عوارض حاد
این عوارض عبارتند از:
- خونریزی
- فیستول حالب به واژن
- فیستول مثانه به واژن
- آمبولی ریه
- انسداد روده ی کوچک
- موربیدیته همراه با تب (شایع ترین عارضه)
ب- عوارض تحت حاد
این عوارض عبارتند از:
- اختلال عملکرد مثانه
- تشکیل لنفوسیست که در کمتر از 5 درصد موارد با علت ناشناخته است. علت ایجاد اختلال عملکرد مثانه بعد از هیسترکتومی رادیکال عبارت است از:
- کاهش حجم مثانه در چند روز اول بعد از هیسترکتومی
- افزایش فشار پر شدن مثانه
- کاهش حساسیت مثانه در برابر پر شدن و در نتیجه ناتوانی بیمار در شروع تخلیه ادرار
درمان شامل حفظ درناژ کافی مثانه به منظور جلوگیری از اتساع بیش از حد کاتتر سوپراپوبیک می باشد.
آزمون دفع ادرار (voiding trial) به پزشک و بیمار اجازه اندازه گیری حجم باقی مانده ادرار را در منزل می دهد. بیمار کاتتر را کلامپ کرده و اقدام به دفع ادرار می کند و سپس با آزاد کردن کلامپ میزان ادرار باقی مانده، اندازه گیری می شود. 3-4 هفته بعد از جراحی پزشک اقدام به سیستومتروگرافی می کند.
زمانی که بیمار بتواند پر بودن مثانه را درک کرده و خود شروع به تخلیه ادرار در حجم کمتر از 75-100 میلی لیتر کند، استفاده از کاتتر خاتمه می یابد.
آمادگی های قبل از هیسترکتومی
داشتن استرس و اضطرا در حین عمل هیسترکتومی امری طبیعی است. با رعایت یک سری از موارد می توان تا حدی زیادی از عوارض حین عمل پیشگیری کرد :
- استحمام جهت کاهش باکتری های سطح پوست
- سوال پرسیدن از پزشک در خصوص نوع بیهوشی ( برای هیسترکتومی شکمی باید بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد.)
- عدم تراشیدن موهای ناحیه عمل، چرا که سبب عفونت می شود.
- خوابیدن بیمار به پشت و بیهوش شدن در وضعیت لیتوتومی.
- آماده سازی پوست به یکی از طرق زیر صورت می گیرد : ۵ دقیقه شستشو با بتادین اسکراب و بعد هم شستشو با بتادین ، استفاده از بتادین و بعد الکل ، استفاده از مخلوط ید و الکل، یا استفاده از کلر هگزیدین، جهت شستشوی واژن از بتادین و در بیماران حساس از گلوکونات کلر هگزیدین استفاده می شود .
- باید تمامی اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شود چرا که می تواند سبب حس آرامش بیش تر قبل عمل را به ارمغان بیاورد. سوال پرسیدن و کسب اطلاعات بیش تر از جراح درباره جراحی نیز یکی از دلایل کسب آرامش و حفظ خونسردی است.
- دستورالعمل هایی که پزشک در مورد داروها به شما ارائه می دهد را دنبال کنید. چرا که داروهایی که در روزهای اولیه و پایانی هیتسرکتومی تجویز می شوند، متفاوت است. در مورد داروهای مصرفی قبل از عمل چه داروهای درمانی و چه مکمل و ویتامین ها باید به جراح خود اطلاع دهید.
کاربردهای عمل هیسترکتومی
جهت خارج کردن رحم با جراحی هیسترکتومی، باید فرد دچار شرایط خاصی شده باشد. برخی از این شرایط که همان کاربردهای هیسترکتومی است، به شرح زیر است :
اندومتریوز
در بیماری اندومتریوز، بافت پوشاننده رحم که آندومتر نامیده می شود، به سمت بیرون رحم و داخل تخمدان ها و همچنین لوله های فالوپ و اندام هایی مثل لگن و شکم رشد می کنند. در صورتی که سایر روش های درمان آندومتریوز کارساز نبوده باشد، از جراحی هیسترکتومی جهت خارج کردن تخمدان ها و لوله های فالوپ استفاده می شود که همان سالپنگواووفورکتومی دوطرفه نام دارد.
فیبروئید رحمی
جهت درمان فیبروم های رحمی، جراحی هیسترکتومی، روش اختصاصی برای آن به شمار می رود. در واقع فیبروم ها، تومورهای خوش خیمی هستند که سبب بروز مشکلات زیر می شوند :
- کم خونی
- دردهای لگنی
- دردهای شار مثانه
- خونریزی های پیوسته
با توجه به اندازه فیبروم ها و شدت بیماری، می توان این بیماری را با روش های غیرجراحی درمان کرد. اما در صورتی که شدت بیماری بیش تر باشد، از جراحی هیسترکتومی استفاده می شود.
سرطان های زنان
برای درمان و ریشه کن کردن سرطان های زنانه همچون سرطان رحم و سرطان دهانه رحم، جراحی هیسترکتومی بسیار موثر است. بسته به شدت بیماری و پیشرونده بودن آن، می توان از پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز بهره گرفت.
درمان خونریزی های غیرطبیعی رحم
در صورتی که دوران قاعدگی افراد طولانی و سنگین تر از حالت طبیعی باشد، در صورت عدم موثر بودن سایر روش های درمانی جهت کاهش خونریز، هیسترکتومی بهترین راه است. جراح ممکن است در این جراحی روشی مرتبط لوله های فالوپ و هر دو تخمدان را انجام دهد..
درمان پرولاپس رحم
هنگامی که بافت ها و رباط های نگهدارنده ضعیف شوند، رحم وارد واژن می شود و پرولاپس رحم ایجاد می شود. این بیماری می تواند سبب فشار به لگن و حرکت روده ها شود. بی اختیاری ادرار از دیگر مشکلاتی است که این بیماری سبب می شود. به همین دلیل است که هیسترکتومی بهترین روش درمانی است.
چه اقداماتی باید پس از هیسترکتومی انجام شود؟
پس از عمل جراحی هیسترکتومی، فرد به مدت چند ساعت باید در اتاق ریکاوری باشد تا پس از آن یک سری اقدامات صورت بگیرد. از جمله این اقدامات می توان به موارد زیر پرداخت :
- تجویز داروهای تزریقی یا خوردنی جهت پیشگیری از درد و عفونت
- موورد بررسی قرار گرفتن تمام حرکات و علائم فرد پس از جراحی
- تشویق برای داشتن تحرک و راه رفتن بیمار
معمولا بعد از هیسترکتومی شکمی نیاز به یک یا دو روز بستری شدن در بیمارستان است. اما ممکن است این مدت زمان طولانی تر شود. استفاده از نوار بهداشتی به دلیل تخلیه واژن و خونریزی امری ضروری است. این امر ممکن است تا هفته ها ادامه داشته باشد. اسکار و جای زخم بر روی شکم باقی خواهد ماند ولی شکاف به تدریج خوب می شود.
دوره نقاهت عمل هیسترکتومی
برای انجام فعالیت های روزمره بعد از این عمل نیاز به 6 هفته زمان است. در این مدت باید به نکات زیر توجه شود :
- استراحت کافی
- عدم برقراری رابطه جنسی
- اجتناب از برداشتن اشیای سنگین
عوارض بعد از عمل جراحی هیسترکتومی
پس از عمل جراحی هیسترکتومی، ممکن است یک سری تغییراتی در زندگی افراد ایجاد شود که به صورت دائمی باقی بمانند. از جمله این تغییرات می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ممکن است برای همیشه، دوران قاعدگی پایان یابد.
- ممکن است دیگر فرد قادر به باردار شدن نباشد.
- اگر خانمی در آستانه یائسگی قرار داشته باشد، احتمال برداشتن تخمدان ها زیاد خواهد بود.
- ممکن است فرد قبل از رسیدن به سن یائسگی، نیاز به برداشتن تخمدان ها داشته باشد که همین سبب یائسگی زودرس می شود.
- چنانچه فرد نیاز به هیسترکتومی جزئی داشته باشد، دهانه رحم در جای خود باقی مانده ولی ممکن است همچنان سرطان دهانه رحم، خطری برای وی تبدیل شود. جهت تشخیص به موقع سرطان؛ باید چکاپ های منظم و همچنین تست پاپ اسمیر صورت گیرد.
- برای تشخیص سرطان باید به صورت منظم تحت بررسی های لازم از جمله تست پاپ اسمیر قرار گیرد.
- ممکن است پس از هیسترکتومی حس از دست دادن چیزی را داشته باشد چرا که رحم یا بخشی از آن برداشته می شود. این امر ممکن است سبب افسردگی و احساس غم می شود. حتی ممکن است سبب ناباروری در برخی از افراد گردد.
