بی اختیاری ادرار برای افراد یک مشکل شرم آور است، تا حدی که افراد مبتلا ممکن است برای صحبت کردن یا سؤال در مورد وضعیت خود، حتی در مطب پزشک، مردد باشند. درمان بی اختیاری ادرار به این مسئله بستگی دارد که چه عاملی باعث بروز آن شده و چقدر این معضل جدی است. پزشک متخصص ممکن است از بیمار بخواهد که روش زندگی خود را تغییر دهد و در مرحله های پیشرفته بیماری استفاده از دارو یا جراحی را توصیه کند. اولویت روش های درمان، راه کارهایی می باشد که کمترین تأثیر را روی بدن بیمار بگذارند.
انواع بی اختیاری ادرار در زنان و مردان
بی اختیاری ادرار موقت
این نوع بی اختیاری زودگذر بوده و می تواند بر اثر استفاده از دارو و عفونت سطحی اتفاق بیفتد. این نوع بی اختیاری جای نگرانی ندارد.
بی اختیاری ادراری دائمی
بی اختیاری ادراری دائمی همیشه و به صورت تداومی هم در شب و هم در روز، در همه حالات، از جمله نشستن، راه رفتن، ایستادن، خوابیدن و … فرد را دچار ناراحتی می کند. این نوع بی اختیاری به صورتی است که فرد هیج حسی در شکم خود نداشته و نیاز فوری به دفع ادرار ندارد و در حالت معمولی و نرمال نیز فرد ریزش ادرار دارد. این نوع بی اختیاری رایج نیست.
بی اختیاری ادراری استرسی
منظور از این نوع بی اختیاری، فشاری است که به مثانه وارد می شود و هیچ ارتباطی بین بیماری های روحی، روانی و بیماری ندارد. این نوع بی اختیاری می تواند در مواقع زیر اتفاق بیفتد.
- هنگام رابطه جنسی
- هنگام ورزش کردن
- قدم زدن و پیاده روی
- برداشتن وسایل سنگین
- تکیه کردن بر یک طرف
- هنگام بلند شدن از صندلی
- بالا و پایین آمدن از پله ها
- نگام بیرون آمدن از رختخواب
- هنگام سرفه، عطسه و خندیدن شدید
بی اختیاری ادراری فوری
هنگامی که فرد نیاز فوری و اضطراری به دفع ادرار داشته باشد که باید فوری آن را دفع کند، به آن بی اختیاری فوری گفته می شود. در این صورت فرد نیاز فوری به دستشویی دارد که در صورت به موقع نرسیدن نیز دچار نشتی ادرار می شود. بسیاری از افراد و در واقع یک سوم افراد به این نوع از بی اختیاری ادرار دچار هستند.
بی اختیاری ادراری ترکیبی
اگر بی اختیاری ادرار هم ناشی از فشار شکمی باشد و هم نیاز فوری به دستشویی و دفع ادرار داشته باشد، به آن بی اختیاری ترکیبی گفته می شود. تنها کم تر از نیمی افراد به این نوع بی اختیاری ادراری دچار هستند.
بی اختیاری ادراری سر ریزی
دلیل این نوع از بی اختیاری ادرار، نشت ادرار به صورت مکرر و یا تداوم ادرار است. در این شرایط مثانه به طور کامل تخلیه نمی شود.
بی اختیاری عملکردی ادرار
در صورتی که فرد در وهله ای از زندگی خود قرار داشته باشد که دچار مشکلات روحی و جسمی شده باشد و نتواند کنترل ادرار خود را داشته باشد، این نوع بی اختیاری رخ می دهد. به طور مثال فرد دچار زانو درد و یا آرتروز زانو باشد و نتواند خود را به دستشویی برساندو همچنین کسی که از نظر روحی فکرش مشغول است، نیز دچار این نوع بی اختیاری است.
بی اختیاری فشاری ادرار
در این نوع بی اختیاری، منظور از فشار همان نیرویی است که به مثانه وارد می شود. این نوع بی اختیاری هیچ نوع ارتباطی بین بیماری های جسمی و روحی و روانی ندارد.
- هنگام عطسه، سرفه و خندیدن شدید
- بالا و پایین رفتن از پله ها
- برداشتن اجسام سنگین
- پیاده روی
بی اختیاری فشاری ادرار به دلیل ضعف عضلات لگن است. از دیگر علل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ضعیف شدن عضلات اسفنکتر مجاری ادراری به دلیل عدم تعادل هورمون ها در خانم ها
- بیماری هایی نظیر پارکینسون، سکته مغزی، دیابت، ام اس و …
- رشد غدد سرطانی و یا جراحی پروستات در مردان
علائم بی اختیاری ادرار
- عدم نگه داشتن ادرار
- حس عدم تخلیه مثانه بعد از دفع ادرار
- نششت یا خارج شدن ادرار هنگام نشستن و خوابیدن
- نششت یا خارج شدن ادرار هنگام دویدن و ورزش کردن
تغییرات رفتاری
تغییرات رفتاری می تواند به دو نوع اصلی و متداول بی اختیاری کمک کند:
بی اختیاری استرسی: وقتی اتفاق می افتد که حرکاتی مانند عطسه یا بلند کردن اجسام بر مثانه شما فشار می آورد و ادرار بی اختیار جاری می شود.
بی اختیاری اضطراری: به حالتی گفته می شود که فرد دچار حالت اضطرار برای ادرار کردن می باشد، ولی قبل از رسیدن به محل تخلیه، دچار خروج بخشی از ادرار از مجرای ادرار می گردد. این حالت معمولا یک علامت مثانه بیش فعال است که ناشی از عدم هماهنگی بین عضلات و اعصاب مثانه می باشد.
برخی اوقات، ایجاد ترفندهای کوچک در مورد عادت های روزانه ی شما می تواند به کنترل بی اختیاری ادرار کمک کند؛ برخی موارد همچون؛
- آموزش مثانه (Bladder training)
این روش به معنی کنترل زمان و تعداد دفعات ادرار کردن می باشد. با ارائه ی عادات زندگی توسط بیمار و نظر پزشک متخصص، ممکن است به فرد توصیه شود که هر دو تا چهار ساعت یک بار یا در ساعت های مشخصی اقدام به تخلیه ادرار کند. در ادامه این روش، ممکن است فرد فاصله بین استفاده از دستشویی را به آرامی افزایش دهد و در حقیقت از این طریق مثانه اش را برای نگهداری میزان بیشتری از ادرار و کنترل حالت اضطرار آموزش دهد.
- تمرینات کف لگن Kegel
شاید در مورد گکل (Kegel Exercise) شنیده باشید. این تمرین یک روش ساده برای تقویت کف لگن شماست که در اثر زایمان یا به دلیل افزایش سن، ضعیف می شود. در این روش، حرکاتی به صورت منقبض کردن و ریلکس کردن متناوب عضلات لگن با هدف تقویت این عضلات به کار برده می شود.
- ترک سیگار
مصرف دخانیات باعث بروز سرفه مزمن می شود و با هر بار سرفه عضلات مثانه تحت فشار قرار می‌گیرند، در نتیجه مثانه با گذشت زمان ضعیف و آسیب پذیر خواهد شد.
همچنین توجه داشته باشید استعمال سیگار یکی از دلایل اصلی سرطان مثانه است.
- تغییر رژیم غذایی
محدود کردن نوشیدن مایعات در طول روز و خودداری از مصرف کافئین و الکل، ازجمله توصیه های پزشک معالج به منظور کنترل بی اختیاری ادرار خواهد بود.
- کاهش وزن
برخی از انواع بی اختیاری ادرار، به خصوص بی اختیاری استرسی در افراد چاق شایع تر می باشند و نیز افزایش وزن و چربی شکمی این مشکل را تشدید خواهد کرد. ورزش و تحرک کافی به منظور کاهش وزن می تواند در کاهش این مشکل نقش مؤثری داشته باشد.
دارو درمانی
هر فرد مبتلا به بی اختیاری ادراری باید حتما در این زمینه با پزشک معالج خود مشورت نماید و به دلایلی نظیر شرم و خجالت، درمان خود را به تاخیر نیندازد.
برای برخی از افراد می توان داروهایی به منظور درمان یا بهبود بی اختیاری ادرار تجویز کرد. در زنان دچار بی اختیاری ادرار استرسی، مصرف برخی داروهای ضدافسردگی با سفت کردن عضلات مثانه، در کاهش خروج ادرار می تواند کمک کننده باشد.
در موارد دیگر مانند بی اختیاری ادرار تحریک پذیر، غالبا داروهای آنتی کولینرژیک تجویز می شود. این داروها منجر به جلوگیری از عملکرد اعصابی می شوند که موجب تشدید انقباضات عضلات مثانه می گردند.
پزشکان معتقدند که ترکیب دارو درمانی و تمرین مثانه در درمان این اختلال مفید واقع می شود.
عمل جراحی
اگر روش های فوق برای کمک به درمان بی اختیاری ادرار مؤثر نباشند، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. این عملیات از میزان موفقیت بسیار بالایی برخوردار هستند.
یکی از روش های درمان بی اختیاری ادرار ناشی از فشار (استرسی)، قرار دادن مثانه در اسلینگ می باشد. اسلینگ ماده ای است که موجب بالا نگه داشتن مثانه و جلوگیری از خارج شدن ناگهانی ادرار می شود.
از دیگر روش های درمانی بالا کشیدن مثانه به کمک جراحی، بالاتر از موقعیت طبیعی آن می باشد که در این روش از اسلینگ استفاده نمی شود.
از دیگر راهکارهای جراحی به منظور درمان بی اختیاری، می توان به قرار دادن دریچه ادراری مصنوعی و تزریق کلاژن در اطراف مجرای ادرار اشاره نمود.
تحریک الکتریکی
از پالس های الکتریکی می توان برای تحریک مثانه و تغییر نحوه واکنش آن استفاده کرد. در این روش الکترودها به کف لگن یا مقعد متصل می شوند و پالس های الکتریکی به عضلات کف لگن اعمال می‌شود، در نتیجه پالس‌های الکتریکی منجر به انقباض عضلات کف لگن خواهد شد.
خلاصه
بی اختیاری ادرار در زنان دو برابر مردان، رخ می دهد که این امر ممکن است به دلایلی از قبیل بارداری، زایمان و یائسگی باشد که ممکن است احتمال ابتلا به بی اختیاری ادرار را بیشتر کند. اما این معضل نگران کننده نیست! با مراجعه به بهترین پزشک متخصص زنان، بی اختیاری ادرار با تغییر روش های زندگی یا استفاده از مهارت های پزشکی قابل درمان خواهد بود.
