ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی مقاربتی در جهان است که بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد. برخی از انواع HPV با ایجاد ضایعات پوستی و مخاطی خوش‌خیم همراه هستند، اما انواع پرخطر آن‌ها به خصوص HPV-16 و HPV-18 مسئول ایجاد سرطان‌های مختلف، از جمله سرطان دهانه رحم، سرطان آلت تناسلی، سرطان مقعد و سرطان‌های سر و گردن هستند. واکسن‌های HPV که از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی معرفی شده‌اند، اثربخشی بسیار بالایی در پیشگیری از عفونت‌های اولیه و پیش‌سرطانی‌های ناشی از این ویروس دارند و به طور عمده به صورت واکسیناسیون در سنین نوجوانی و جوانی توصیه می‌شوند.
اما پرسش مهم این است که آیا واکسن HPV برای بزرگ‌سالان نیز موثر است یا خیر؟ با توجه به اینکه بسیاری از افراد در سنین بالاتر ممکن است هنوز به این ویروس آلوده نشده باشند یا به دنبال پیشگیری از عفونت‌های جدید باشند، موضوع اثر واکسن در بزرگ‌سالان اهمیت زیادی پیدا می‌کند. در این مقاله به بررسی علمی و پژوهشی این موضوع پرداخته شده و شواهد موجود در زمینه ایمنی، کارایی و توصیه‌های واکسیناسیون HPV در گروه سنی بزرگ‌سالان مرور می‌شود.
معرفی ویروس HPV و اهمیت واکسیناسیون
ویروس HPV یک ویروس دی‌ان‌ای است که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار به این ویروس مبتلا می‌شوند، اما در اغلب موارد سیستم ایمنی به طور طبیعی ویروس را پاک می‌کند. با این حال، در برخی افراد، عفونت مزمن و مداوم منجر به ایجاد ضایعات پیش‌سرطانی و نهایتاً سرطان می‌شود. واکسن‌های HPV با هدف پیشگیری از عفونت‌های اولیه طراحی شده‌اند و اثربخشی بسیار بالایی در گروه‌های سنی پایین (9 تا 26 سال) دارند.
واکسن‌های موجود و تاییدیه‌ها
سه نوع واکسن HPV در بازار موجود است: واکسن گارداسیل (Gardasil) که علیه 4 نوع HPV 6، 11، 16 و 18 است، گارداسیل ۹ (Gardasil 9) که ۹ نوع HPV را پوشش می‌دهد و واکسن سرواریکس (Cervarix) که علیه نوع 16 و 18 است. سازمان‌های بهداشتی جهانی، از جمله CDC و WHO، واکسیناسیون را عمدتاً برای کودکان و نوجوانان توصیه می‌کنند، اما اخیراً توجه به گروه‌های سنی بزرگ‌تر افزایش یافته است.
اثربخشی واکسن HPV در بزرگ‌سالان
مطالعات متعددی به بررسی ایمنی و اثربخشی واکسن HPV در افراد بالای 26 سال پرداخته‌اند. نتایج نشان داده‌اند که اگرچه واکسن در پیشگیری از عفونت‌های HPV در افرادی که قبلاً به ویروس آلوده نشده‌اند، موثر است، اما در افراد آلوده به ویروس یا دارای ضایعات پیش‌سرطانی، اثربخشی کاهش می‌یابد. یکی از مطالعات بزرگ که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، نشان داد که واکسیناسیون افراد بین 27 تا 45 سال، خطر ابتلا به عفونت‌های جدید HPV را کاهش می‌دهد اما به اندازه گروه‌های سنی پایین‌تر موثر نیست.
ایمنی و عوارض جانبی واکسن در بزرگ‌سالان
مطالعات ایمنی واکسن HPV در بزرگ‌سالان نشان می‌دهند که واکسن به خوبی تحمل می‌شود و عوارض جانبی جدی نادر است. شایع‌ترین عوارض شامل درد محل تزریق، خستگی و سردرد است که معمولاً خفیف و گذرا هستند.
توصیه‌های سازمان‌های بهداشتی
CDC در سال 2019 توصیه کرد که افراد بین 27 تا 45 سال می‌توانند با مشورت پزشک واکسن HPV را دریافت کنند. در این گروه، اثر واکسن ممکن است کمتر از گروه‌های جوان‌تر باشد، اما همچنان می‌تواند مفید باشد، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر عفونت جدید قرار دارند. WHO نیز تاکید دارد که واکسیناسیون بزرگ‌سالان می‌تواند در پیشگیری از برخی عفونت‌ها موثر باشد اما برنامه‌های واکسیناسیون عمومی باید همچنان تمرکز بر سنین پایین‌تر داشته باشند.
نقش واکسیناسیون در بزرگ‌سالان با ریسک بالا
افراد با ریسک بالای ابتلا به HPV مانند افراد دارای روابط جنسی متعدد، افرادی که به تازگی وارد رابطه جنسی شده‌اند یا کسانی که دچار نقص ایمنی هستند، ممکن است از واکسیناسیون در سنین بالاتر بهره‌مند شوند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که واکسیناسیون در این گروه‌ها می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های جدید مؤثر باشد.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
یکی از محدودیت‌های بزرگ در بررسی اثربخشی واکسن HPV در بزرگ‌سالان، تعداد کمتر مطالعات طولانی‌مدت و کمبود داده‌های قطعی است. همچنین قیمت بالای واکسن و نگرانی‌های مربوط به هزینه-فایده نیز از چالش‌های رایج در این زمینه است.
نتیجه‌گیری
واکسن HPV به عنوان یک ابزار مهم پیشگیری از عفونت‌های ویروسی مرتبط با سرطان‌های متعدد شناخته شده است. شواهد علمی نشان می‌دهد که این واکسن در گروه‌های سنی پایین‌تر (کودکان و نوجوانان) بیشترین اثربخشی را دارد، اما در بزرگ‌سالان نیز می‌تواند تا حدی موثر باشد، به ویژه اگر فرد قبلاً به نوعی از ویروس آلوده نشده باشد یا در معرض عفونت جدید قرار داشته باشد. ایمنی واکسن در بزرگ‌سالان خوب گزارش شده و عوارض جانبی آن معمولاً خفیف است. سازمان‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که تصمیم برای واکسیناسیون در سنین بالاتر باید بر اساس ارزیابی ریسک فردی و مشورت با پزشک انجام شود. به طور کلی، واکسن HPV برای بزرگ‌سالان به عنوان یک گزینه مفید، به ویژه در افرادی با ریسک بالا، قابل توصیه است اما واکسیناسیون در سنین پایین‌تر هنوز بهترین استراتژی پیشگیری است.
